قالب بتن فلزی چیست؟ انواع آن بر اساس ظاهر و جنس ورق

قالب فلزی بتن چیست؟

قالب فلزی بتن از مقاوم ترین قالب های بتنی است. این قالب، سازه ای موقت است که برای شکل دهی و نگهداری بتن استفاده می شود. قالب های فلزی را از فولاد می سازند. دلیل استفاده از فولاد، مقاومت و دوام بالای آن در برابر فشار بتن ریزی  است.

این قالب ها با استفاده از اجزای دیگر قالب بندی به شکل نهایی خود در می آیند. بتن نرم درون این قالب بندی ریخته می شود و تا پایان گیرش نهایی در بین این قالب ها باقی می ماند. بعد از گیرش بتن، این قالب ها به راحتی باز شده و می توان از آن ها به صورت مجدد در پروژه های دیگر استفاده کرد. قالب بتن های فلزی تکرار پذیری بالایی دارند و می توان به دفعات در پروژه های مختلف از آنها استفاده کرد. 

قالب های فلزی انواع مختلفی دارند و برای ساخت ساختمان کوچک تا بزرگ، پل، سد، تونل، نیروگاه ها، سیلو ها و دیگر سازه های کاربرد دارند. در ادامه در مورد انواع قالب های فلزی بیشتر می خوانیم.

انواع قالب بتن فلزی

قالب فلزی بتن انواع مختلفی دارد. از نظر ظاهری، این قالب ها به دو دسته قالب مدولار و قالب های خاص دسته بندی می شوند. قالب های مدولار برای ساخت سازه های کوچک و بزرگ ساختمانی کاربرد دارند و قالب های خاص بیشتر برای ساخت سازه های شهرداری مانند نیوجرسی، تیر برق بتنی، پل یا سازه های عظیم مانند ساختمان های بلند، بیمارستان، تونل و غیره استفاده می شوند.

انواع قالب های مدولار

قالب های فلزی مدولار جز دسته قالب های استاندارد هستند که برای ساخت سازه های سبک تا سنگین تجاری و مسکونی استفاده می شوند. این قالب ها به دو دسته قالب تسمه ای و قالب لبه خم تقسیم می شوند. قالب های مدولار بیشترین کاربرد را در میان انواع قالب فلزی دارند و در ساخت سازه های بتنی نقش مهمی را ایفا می کنند

 ابعاد استاندارد این قالب هاُ  با ارتفاع ۱، ۱.۵، ۲ متر و با عرض ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵، ۳۰، ۳۵، ۴۰، ۴۵ و ۵۰ سانتی متر است. لبه تسمه ای قالب ها عموما ۵ سانتی متر است و برخی از قالب ها با لبه ۶ هم ساخته می شوند. قالب های فلزی مدولار در ابعاد سفارشی نیز ساخته می شوند.  

قالب بتن تسمه ای

قالب بتن های تسمه ای در دو مدل قالب بتن لبه تسمه ای لبه ۵ و لبه ۶ تولید می شود، که قالب لبه ۵، رواج بیشتری دارد. این قالب ها از جنس فولاد هستند و نسبت به قالب های دیگر صرفه اقتصادی و کارایی بالاتری دارند. تسمه های قالب به وسیله دستگاه جوش به بدنه اصلی قالب متصل می شوند، به همین علت نام این قالب را قالب تسمه ای یا قالب جوشی می نامند.

قالب بتن تسمه ای لبه ۵ به دلیل عرض ۵ سانتی متری (۴.۷ سانتی متر) تسمه، قالب لبه ۵ نامگذاری شده است. این قالب برای اولین بار در کارخانه صنعت یدک قم تولید شد و در حال حاضر پرکاربردترین قالب در سطح کشور است. 

قالب بتن تسمه ای لبه ۶ نیز به دلیل تولید با تسمه هایی با عرض ۵.۷ سانتی متری به این نام معروف شده است. این قالب نیز برای اولین بار در گروه صنعتی بوذرجمهر کاشان تولید شد و به قالب بوذرجمهر نیز معروف است. قالب لبه ۶ را در پروژه های سنگین مانند ساخت سد و پل و … استفاده می کنند و استفاده محدودتر و مقاومت بالاتری نسبت به قالب تسمه ای لبه ۵ دارند.

هر دو قالب تسمه ای لبه ۵ و لبه ۶ از  ورق فولادی st37 با ضخامت ۳ میلی ساخته می شوند. ضخامت تسمه های دور هر دو قالب ۵ میلی متر و ضخامت عرض تسمه های داخلی آن ها ۴ میلی متر است. قالب های لبه ۶ وزن و مقاومت بالاتری نسبت به قالب های لبه ۵ دارند.

برای مطالعه و دریافت اطلاعات بیشتر در مورد کاربردها، ویژگی و موارد دیگر محتوای قالب لبه تسمه ای  را مطالعه کنید.

قالب بتن لبه خم

قالب بتن لبه خم که به قالب پرسی هم معروف است از انواع قالب های فلزی مدولار است.این قالب برای اولین بار در شرکت ارس تولید شد و به قالب طرح ارس نیز شناخته می شود و در شمال کشور بیشتر استفاده می شوند.  بر خلاف قالب لبه تسمه ای، این قالب به وسیله یک ورق فولادی یکپارچه تولید می شود و تسمه های دور قالب به وسیله دستگاه، خمکاری شده و پانچ زده می شود. تنها شباهت این دو قالب در تسمه های داخلی است که به وسیله جوشکاری به بدنه قالب متصل می شوند. 

بدنه اصلی این قالب همانند قالب  تسمه ای از ورق st37 با ضخامت ۳ میلیمتر تولید می شود. تسمه های قالب نیز با بدنه قالب یکی هستند و به عرض ۳ میلی متر دارند، عرض این تسمه ها نیز ۵ سانتی متر است. عرض تسمه های داخلی مانند قالب های تسمه ای ۴ میلی متر است. برای ایجاد تسمه های لبه قالب، ورق قالب به اندازه ۱۲ میلی متر خم دوبل می شود.

برای آشنایی بیشتر با قالب های لبه خم محتوای کامل قالب لبه خم را مطالعه کنید.

قالب کنج مدولار

قالب های کنج مدولار یکی از تجهیزات قالب بندی است که برای قالب بندی قسمت های با زاویه ۹۰ درجه استفاده می شود. این قالب های به دو مدل خارجی (بیرونی) و داخلی (درونی) دسته بندی می شوند. با استفاده از اتصالات قالب بندی، قالب های کنج به قالب های مدولار متصل می شوند. کاربردهاُ مدل های مختلف و ویژگی ها قالب کنج مدولار را از محتوای قالب کنج مدولار مطالعه کنید.

انواع قالب های خاص فلزی

قالب های خاص عموما فلزی هستند، این قالب ها در پروژه های عمرانی خاص و با بتن ریزی سنگین استفاده می شوند و به همین علت از فولاد های مقاوم تولید می شوند. این قالب ها عموما به صورت سفارشی و در ابعاد خاص تولید می شوند. اما برخی از این قالب ها نیز در ابعاد مشخص نیز تولید می شوند. قالب های خاص نیز انواع مختلفی دارند که در ادامه با آن ها بیشتر آشنا می شوید.

قالب نیوجرسی

قالب نیوجرسی از انواع قالب های خاص فلزی پیش ساخته است. بتن در این قالب ها به صورت پیش ساخته آماده می شود و برای نصب در مکان دیگر منتقل می شود. این قالب برای بتن ریزی نیوجرسی های بتن که در آزادراه ها و جاده ها قرار داده می شود، تولید می شود. قالب های نیوجرسی دو قسمتی و به صورت نر و ماده ساخته شده و به هم متصل می شوند. در محتوای قالب نیوجرسی بتن در مورد کاربردها، نحوه تولید، ابعاد و ویژگی های این قالب بیشتر بخوانید.

قالب موج شکن

قالب موج شکن نیز از انواع قالب فلزی خاص است که برای ساخت موج شکن بتنی استفاده می شود. قالب موج شکن نیز از جنس فولاد است و بسته به نوع موج شکن از ورق های فولادی با ضخامت های متفاوتی برای ساخت آن ها استفاده می شود. برای آشنایی بیشتر با این این قالب محتوای قالب موج شکن را مطالعه کنید.

قالب لوله سیمانی (قالب لوله بتنی)

قالب لوله بتنی یا قالب لوله سیمانی یکی دیگر از انواع قالب فلزی پیش ساخته است. این قالب نیز از ورق های فولادی تولید می شود و دارای دو پانل نیم دایره ای به صورت نر و ماده است که با استفاده از اتصالاتی همچون پین و گوه یا کلمپس به هم متصل می شوند. لوله های بتنی به صورت پیش ساخته درون این قالب ها تولید می شوند و برای نصب به محل مورد نظر منتقل می شوند. برای آشنایی با انواع، کاربرد و روش ساخت این قالب، صفحه قالب لوله سیمانی را مطالعه کنید.

قالب منهول

قالب منهول نیز از انواع قالب فلزی پیش ساخته و جز قالب های خاص محسوب می شود. از این قالب برای ساخت منهول های بتنی ساخته می شود و از نظر ظاهری شباهت زیادی به قالب لوله سیمانی دارد. تفاوت این دو قالب در قطر و شکل زبانه قالب است. قالب های منهول، قطر زیادتر و دارای زبانه هستند. برای کاربردها، انواع و روش ساخت این قالب صفحه محصول قالب منهول را مطالعه کنید.

قالب دیوار پیش‌ ساخته

قالب دیوار پیش ساخته همانطور که از نامش پیداست از انواع قالب های فلزی پیش ساخته محسوب می شود. این قالب های بتنی در طرح های مختلفی تولید می شوند و قالب های فلزی نیز بسته به طرح دیوار، طراحی و تولید می شوند. قالب فلزی دیوار هم از جنس فولاد است و با ورق های فولادی ساخته می شود.  برای آشنایی بیشتر با انواع دیوار پیش ساخته، روش ساخت و کاربرد این قالب ها، محتوای قالب دیوار پیش ساخته را مطالعه کنید.

قالب تیر برق بتنی

قالب تیر برق بتنی نیز از انواع قالب فلزی پیش ساخته است. این قالب در ابعاد استاندارد برای معابر مختلف تولید می شود. جنس قالب تیر برق بتنی از ورق های فولادی ضخیم است. تیر برق های بتنی به صورت پیش ساخته درون کارگاه قالب ریزی تولید می شوند و بعد به محل نصب منتقل می شوند. برای آشنایی بیشتر با این قالب و کاربردهایش می توانید محتوای قالب تیر برق بتنی را مطالعه کنید.

قالب تیر پل بتنی

قالب تیر پل بتنی برای ساخت تیر پل کاربرد دارد، این قالب نیز از انواع قالب فلزی پیش ساخته است و تیر پل بتنی تولید شده در این قالب به محل ساخت و ساز عمرانی منتقل می شود. برای ساخت این قالب از ورق های فولادی ضخیم و با کیفیت استفاده می شود. اجزای قالب تیر پل شامل، دیواره، درپوش، کف و بولت است. با مطالعه محتوای قالب تیر پل بتنی با این قالب و کاربردهایش بیشتر آشنا شوید.

قالب بتن لغزنده عمودی و افقی

قالب بتن لغزنده از انواع قالب فلزی خاص است. این قالب ها در دو مدل عمودی و افقی تولید می شوند. کاربرد این قالب ها برای اجرای دیوارهای بلند، سقف های طولانی، کف تونل، سطح راه، جداره کانال های بزرگ و غیره است. در قالب لغزنده عمودی، قالب های در حال عمودی با سرعت یکنواخت به سمت بالا حرکت کرده و بتن ریزی انجام می شود. در قالب لغزنده افقی تیز، قالب ها به آرامی در سطح لغزنده شده و بتن ریزی انجام می شود. برای آشنایی بیشتر با این قالب ها، محتوای قالب لغزنده افقی و قالب لغزنده عمودی را مطالعه کنید.

قالب بتن بالارونده

قالب بتن بالارونده یکی دیگر از انواع قالب های فلزی خاص است. قالب بتن بالا رونده برای بتن ریزی در سازه های مرتفع  کاربرد دارد و از نظر اجرا شباهت زیادی به قالب لغزنده عمودی دارد. نحوه اجرا، مشخصات، کاربرد و مزایای این قالب را از محتوای قالب بتن بالارونده بخوانید. 

قالب میز پرنده

قالب میز پرنده نیز از انواع قالب فلزی بتن خاص است. اسم های دیگر این قالب، قالب پرنده، قالب نیمه تونلی با عرشه پرنده است. این سیستم قالب بندی برای ساخت ساختمان بسیار بلند کاربرد دارد و عموما برای ساخت سقف دال بتنی استفاده می شود. 

کاربرد، شیوه استفاده، ایعاد و مزایای این قالب بندی را از محتوای قالب میز پرنده بخوانید.

قالب تونل فرم

قالب تونل فرم که یک نوع سیستم قالب بندی محسوب می شود. متشکل از چندین قالب دیواره فلزی است که از انواع قالب فلزی خاص به حساب می آید. این قالب برای ساخت پروژه های انبوه سازی استفاده می شود. در این روش سقف و دیوار با هم بتن ریزی شده و در هزینه و وقت صرفه جویی می شود. برای آشنایی بیشتر با این سیستم قالب بندی، کاربردها، اجزا و روش اجرا محتوای قالب تونل فرم را مطالعه کنید.

قالب تونل لاینینگ

قالب تونل یا قالب تونل لاینینگ از انواع قالب فلزی خاص است. این قالب برای ساخت انواع تونل کاربرد دارد و در مدل های مختلفی از جمله دایره، نیم دایره، بیضی، نعل اسبی و .. تولید می شود. در ادامه برای آشنایی با ساختار، کاربرد و مزایای این سیستم قالب بندی محتوای قالب تونل لاینینگ را مطالعه کنید.

قالب لارج پنل

قالب لارج پنل نیز از انواع قالب فلزی خاص است و ظاهری شبیه به قالب تونل فرم دارد، با این حساب که در سیستم قالب بندی لارچ پنل تنها دیوار ها بتن ریزی می شود  و دیگر سقف به صورت همزمان بتن ریزی نمی شود. این قالب ها از ورق های فولادی بسیار ضخیم تولید می شود. ساختاری بسیار مقاوم داشته و نیازی به پشت بندی و اتصالات مرسوم قالب بندی های مدولار را ندارد.

کاربردها، روش اجزا، اجزا و مشخصات کامل این قالب را از محتوای قالب لارج پنل بخوانید.

قالب ستون گرد

قالب ستون گرد هم از انواع قالب فلزی خاص است. این قالب برای ساخت ستون های بتنی استفاده می شود و جنس آن از ورق فولاد مبارکه با ضخامت ۳ یا ۴ میلی متری است. در صورتی که سازه قطر کمتر از ۲ متر داشته باشد از قالب ستون گرد استفاده می شود و برای سازه های با قطر بیشتر از ۲ متر از قالب بتن کمانی استفاده می شود. برای آشنایی با کاربرد، روش استفاده و مشخصات این قالب محتوای قالب ستون گرد را مطالعه کنید.

قالب سرستون سیمانی

قالب سرستون سیمانی نیز از انواع قالب فلزی خاص است. این قالب از ورق فولاد مبارکه با ضخامت ۳ یا ۴ میلیمتر ساخته می شود. کاربرد این قالب برای ساخت پل ها، مخازن آب و سقف های دال است. سر ستون ها شکل های مختلفی دارند و قالب های سرستون عموما به صورت سفارشی ساخته می شوند. برای آشنایی بیشتر با این قالب محتوای قالب سر ستون فلزی را مطالعه کنید.

انواع قالب بتن فلزی بر اساس جنس ورق

قالب های فلزی با توجه به نوع ورق نیز انواع مختلفی دارند. برخی از این ورق های فولادی کیفیت و مقاومت بالایی داشته و در نتیجه قالب های ساخته شده از این ورق های قیمت بالاتری دارد. تعداد دفعات تکرار پذیری قالب، نوع استفاده و کاربرد بستگی زیادی به نوع ورق قالب فلزی دارد. در ادامه با انواع این قالب ها آشنا می شوید.

قالب بتن فلزی با ورق فولاد مبارکه

قالب های مدولار و همچنین قالب های خاصی که نیاز به مقاومت و استحکام بالا دارند، عموما از ورق فولاد مبارکه st37 ساخته می شود. ورق های فولاد مبارکه کیفیت بالایی دارند و در بتن ریزی های سنگین و حجیم مقاومت مناسبی دارند. قالب های مدولار از ورق های فولاد مبارکه با عرض ۳ میلیمتر تولید می شوند و دیگر قالب های خاص بسته به نوع قالب با ورق های فولاد مبارکه با عرض های مختلف ساخته می شوند. ورق فولادی مورد استفاده برای قالب های خاص، ورق فولاد مبارکه st52 است.

قالب بتن فلزی با ورق فولاد غرب

قالب های مدولار فلزی را با ورق فولاد غرب (اسید شوی) نیز تولید می کنند. این قالب ها کیفیت و مقاومت پایین تری نسبت به قالب های فلزی فولاد مبارکه دارد. اما با توجه به صرفه قیمتی و همچنین قابلیت استفاده در پروژه های عمرانی سبک، طرفداران خاص خود را دارد. 

قالب بتن فلزی با دیگر ورق ها

ورق های فولادی دیگری مانند ورق فولاد اهواز و گیلان نیز برای ساخت قالب های فلزی کاربرد دارند. این ورق های بیشتر برای ساخت قالب های مدولار استفاده می شوند و برای قالب های خاص کاربردی ندارند. کیفیت و قیمت این قالب ها پایین از قالب های فلزی ساخته شده با فولاد غرب و فولاد مبارکه اصفهان است.

اجزای قالب فلزی بتن 

اجزای قالب فلزی بتن در قالب های مدولار با قالب های خاص تفاوت های زیادی دارد. قالب های مدولار فلزی از یک ورق کف و تسمه های دور و درون قالب تشکیل شده است. اما در قالب های خاص اجزای هر قالب با قالب دیگر متفاوت است و بدنه قالب ها می تواند شامل چندین ورق، تسمه، بولت و غیره باشد.

قیمت قالب فلزی بتن

انواع قالب فلزی مدولار، قیمت های متفاوتی دارند. این قالب های همانطور که بیان شد از ورق ها و روش های مختلفی تهیه می شوند و قیمت قالب فلزی با توجه به این موارد متغیر است. قیمت قالب های خاص بستگی زیادی به نوع قالب دارد. بیشتر این قالب ها به صورت سفارشی ساخته می شوند و قیمت گذاری نهایی بعد از ساخت قالب امکان پذیر است. برخی قالب های خاص مانند قالب نیوجرسی، قالب لارج پنل و قالب تونل فرم نیز در ابعادهای استاندارد نیز تولید می شوند و می توان قیمت نسبی برای آن ها متصور بود.

ویژگی های قالب های فلزی بتنی

قالب های فلزی بتن در مقابل قالب های پلاستیکی و چوبی ویژگی های متفاوتی دارند که آنها را متمایز جلوه می دهد. در ادامه با این ویژگی ها به صورت خلاصه آشنا می شوید.

کیفیت و مقاومت

قالب های فلزی بتن از فولاد ساخته میشوند و ساختار ورق های فولادی به شکلی است که می تواند فشار بتن ریزی های سنگین را به راحتی تحمل کند. در نتیجه کیفیت این قالب ها بسیار بالاست و این امر بر کیفیت بتن نهایی نیز تاثیر زیادی دارد.

قابلیت تکرار پذیری

این قالب ها بعد از یکبار استفاده، به انتهای دوره استفاده خود نمی رسند و به دفعات قابل استفاده هستند. این ویژگی صرفه جویی زیادی در هزینه به همراه دارد.

دقت و انعطاف پذیری زیاد

ساختار مستحکم و قابلیت شکل دهی به فولاد، باعث می شود که این قالب ها به راحتی برای سازه های مختلف تولید شوند و با دقت بالا بتن های اکسپوز را تولید کنند.

وزن قالب فلزی

قالب های مدولار با توجه به اینکه در ابعاد استاندارد تولید می شوند، تقریبا وزن مشخصی دارند. قالب های لبه تسمه ای از ۶.۵ کیلوگرم تا ۴۵ کیلوگرم  و قالب های لبه خم نیز از وزن ۵.۶ تا ۳۵ کیلوگرم تولید می شوند. برای اطلاع دقیق تر از وزن های تقریبی این قالب ها، صفحات وزن قالب تسمه ای، وزن قالب لبه خم را مطالعه کنید.

قالب های خاص نیز به دلیل نداشتن ابعاد استاندارد و تولید سفارشی، وزن دقیقی ندارند و تنها بعد از سفارش و تولید، می توان وزن دقیق آن ها را تخمین زد.

و در آخر

قالب های فلزی، انواع مختلفی دارند و دو نوع اصلی آن ها، قالب مدولار و قالب خاص می باشد. قالب های فلزی مدولار به دو دسته قالب فلزی تسمه ای و قالب فلزی لبه خم تقسیم می شوند. قالب های خاص انواع مختلفی دارند و از مهم ترین آن ها می توان به قالب لارج پنل، قابل نیوجرسی، قالب دیوار پیش ساخته، قالب لوله بتنی، قالب ستون و موارد دیگر اشاره کرد. قالب های فلزی مدولار بیشتر در اجرای پروژه های سبک تا نیمه سنگین و قالب های خاص عموما برای پروژه های سبک تا سنگین عمرانی از ساخت پل، تونل و بیمارستان تا ساخت نیوجرسی های بتنی و موج شکن های ساحلی استفاده می شوند. 

سوالات متداول

قالب فلزی بتن چیست؟

قالب فلزی بتن سازه ای موقت برای ایجاد بتن است. که بعد از بتن ریزی و گیرش نهایی بتن، این سازه به راحتی جمع آوری می شود. این قالب های از ورق های فولادی تهیه شود و مقاومت و دوام بالایی دارند.

انواع قالب فلزی بتن کدامند؟

قالب های فلزی به دو دسته قالب های مدولار و قالب های خاص تقسیم می شوند. قالب های مدولار نیز شامل دو دسته قالب تسمه ای و قالب لبه خم است. قالب های خاص انواع مختلفی مانند قالب لارج پنل، قالب نیوجرسی، قالب دیوار پیش ساخته و غیره دارند.

چه عواملی بر انتخاب نوع قالب فلزی بتن تاثیرگذار هستند؟

نوع سازه، حجم بتن ریزی، قیمت قالب از موارد مهم در انتخاب نوع قالب فلزی هستند.