خمکاری میلگرد چیست؟ + انواع روش ها، اصول و استاندارد

انواع میلگرد از لحاظ اندازه و سایز در بازار موجود هستند، اما برای استفاده از آن ها نیاز به خمکاری میلگرد است. میلگردهایی که در کارخانه تولید و عرضه می شوند عموماً طول استانداردی دارند اما این میلگردها برای استفاده در سازه و کاربردهای مختلف ممکن است نیاز به برش یا خم کاری داشته باشند. عملیات مهم ساختمانی که قصد داریم مطلب امروز را به آن اختصاص دهیم. بنابراین تا انتهای این مطلب همراه ما باشید تا با این عملیات خمکاری، اصول و انواع روش های آن آشنا شویم.

خمکاری میلگرد چیست؟

اهمیت و جایگاه میلگرد در صنایع مختلف به خصوص ساختمان سازی بر کسی پوشیده نیست. این مقاطع فولادی باعث افزایش استحکام و تقویت بتن و در نهایت سازه می شوند. بنابراین استفاده مناسب از آن ها اهمیت ویژه ای برای سازندگان و کارفرماها دارد. انواع میلگرد از جهت سایز و وزن و شکل و جنس در بازار موجود هستند، اما گاهی برای استفاده نیاز به کمی تغییر مثل برش یا خم کردن دارند. اینجاست که پای عملیات خمکاری میلگرد به میان می آید. 

در واقع خمکاری میلگرد یک روش تولید و فرآوری میلگرد است که در آن، میلگردها با استفاده از ابزارهای خم کاری به شکل منحنی و خمیده تبدیل می‌ شوند. این روش به دلیل قابلیت تولید انواع مختلف از محصولات میلگرد خمیده، در صنایع ساختمانی استفاده می‌ شود. در ادامه با انواع خم های میلگرد و کاربرد آنها  و همچنین روش های انجام خمکاری در میلگردها آشنا می شویم.

خرید و سفارش دستگاه خم و برش میلگرد

اصول خمکاری میلگرد

پیش از هرچیزی آگاهی از اصول انجام آن اهمیت دارد و این موضوع در مورد خمکاری میلگرد ها نیز صدق می کند. بنابراین اجازه دهید ابتدا با اصول خمکاری میلگرد آشنا شویم. این اصول برای تمامی روش ها یکسان است و تنها در ابزاری که خمکاری به وسیله آن انجام می گیرد، متفاوت است. بخش مهمی از اصول خمکاری رعایت ایمنی مانند استفاده از وسایل ایمنی از جمله لباس کار، کفش کار، دستکش کار و کلاه ایمنی برای اپراتور هاست.

پس از آن برای خمکاری میلگرد ابتدا به یک نقطه خاص آن فشار نیرو می کنیم. این کار باید به نحوی صورت گیرد که سطح بیرونی میلگرد تحت کشش و سطح داخلی آن تحت فشار قرار بگیرد. این کشش و فشار در نهایت به خم کردن میلگردها منجر می شود. این خم شدن در واقع انواع مختلفی از میلگرد را در اختیار سازندگان قرار می دهد که هر یک کاربرد متفاوتی دارند. در جدول زیر می توانید انواع خم میلگرد را به همراه کاربردهایشان مشاهده کنید.

انواع خم میلگرد

نوع خم میلگرد	کاربرد میلگرد
میلگرد راستا	افزایش مقاومت کششی بتن
میلگرد خاموت	جلوگیری از بیرون‌زدگی میلگردهای طولی در اثر کمانشتحمل نیروهای برشیجلوگیری از ایجاد ترک در بتن
میلگرد ادکا	تحمل لنگرهای منفی در تکیه‌گاه‌های تیرتحمل نیروهای برشی
میلگرد سنجاقک	تقویت مقاومت برشی خاموتاتصال محکم بین میلگردهای طولی و خاموت
میلگرد رکابی	استفاده در بتن‌ریزی دیوارها و دال‌ها استفاده در شبکه مش بندی
میلگرد خرک	استفاده در بتن‌ریزی‌های کف و فونداسیون

انواع روش های خمکاری میلگرد

در حال حاضر انواع روش های خمکاری میلگرد وجود دارد و هرکدام هم مزایا و معایب خاص خود را دارند. اما به طور کلی خمکاری میلگرد به دو روش سرد و گرم انجام می شود. در روش سرد، میلگردها بدون استفاده از حرارت خم می‌ شوند و در روش گرم، میلگردها قبل از خم کردن با استفاده از حرارت نرم می‌ شوند. روش گرم خمکاری میلگردها به دلیل قابلیت تولید محصولات با شکل‌های پیچیده‌تر و دقت بالاتر، معمولاً در صنایع پیچیده‌تر استفاده می ‌شود. در ادامه با برخی از مهم ترین روش های خم کردن میلگردها بیشتر آشنا می شویم:

خمکاری میلگرد به روش دستی

همانطور که از نامش مشخص است، در این روش دستان اپراتور به کار گرفته می شود. این نوع روش خمکاری با کمک خم کن دستی و دستگاه خاموت زن دستی انجام می شود. این دستگاه اهرمی دارد که اپراتور با فشار آن، سبب خم شدن میلگرد می شود. لازم به ذکر است که انتخاب این روش خمکاری در میلگرد مناسب میلگردهای با سایز بزرگ نیست.

خمکاری میلگرد به روش برقی یا اتوماتیک

این روش خمکاری توسط ابزار خاموت زن اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک خم‌کاری میلگرد انجام می شود و به همین دلیل هم از اصطلاح برقی برای آن استفاده می کنند. در این روش نیروی دست اپراتور اهمیت چندانی ندارد و تنها سرعت و دقت او مورد نیاز است. یکی از مزایای استفاده از این روش این است که تمامی میلگردها با هر سایز و ابعادی را می توان از طریق آن خم کرد و تغییر شکل داد. دو دستگاه پرطرفدار و رایج این روش خمکاری را به شما معرفی می کنیم:

خمکاری با دستگاه هیدرولیکی تمام اتوماتیک

دستگاه خم کاری هیدرولیکی (دستگاه خاموت زن اتوماتیک) برای خمکاری میلگرد هایی با انواع سایز و اندازه مناسب است. این دستگاه خمکاری یک بازو دارد که به وسیله آن نیروی هیدرولیکی را به میلگرد وارد و از این طریق باعث خم شدن میلگرد می ‌شود. مزیت این نوع دستگاه‌ها قابل حمل بودن، قابلیت استفاده روی هر میلگرد با هر سایز، صرفه جویی در زمان و انرژی و امکان خم کردن میلگردهایی است که از یک طرف داخل بتن قرار دارند؛ است. 

خمکاری با دستگاه برقی نیمه اتوماتیک، (پدالی یا گیربکسی)

در این روش خاموت زن گیربکسی (پدالی) با حرکت آچار از طریق نیروی الکتریکی باعث خمکاری میلگرد می شود. برای رعایت دقت در خم کاری، ابتدا محل خم شدن مورد نظر را روی میلگرد علامت گذاری کرده و سپس برای حرکت دادن میلگرد و خم نمودن آن، پدال دستگاه را فشار می دهند. با فشار دادن این پدال نیرو به محل مورد نظر اعمال شده و میلگرد از آن ناحیه خم می شود. استفاده از این روش باعث می شود برش و خمکاری با دقت صورت گیرد.

بیشتر بدانید برش میلگرد چگونه انجام می‌شود؟

آشنایی با استاندارد خمکاری میلگرد 

خمکاری میلگرد یکی از عملیات ها مهم در ساختمان سازی است. اجرا و پیاده سازی استاندارد و اصولی میلگردها در استحکام و دوام کلی سازه نقش مهمی دارد و بدین ترتیب خمکاری میلگردها نیز باید با دقت و با رعایت ضوابط و استانداردهای ملی و جهانی انجام شود. در غیر این صورت متأسفانه میلگردها مقاومت لازمه را از خود نشان نمی دهند و ممکن است با کوچکترین آسیب و ضربه ای شکسته شده و باعث فروپاشی سازه شوند. 

یکی از مهم ترین استانداردهای این عملیات خمکاری، دقت در قطر خم میلگرد با قطر قلاب است. هنگامی که یک میلگرد خم می شود، محل خم شدگی شبیه یک منحنی می شود و هرچه شدت خمکاری بیشتر باشد این منحنی به دایره نزدیک تر می شود. بنابراین طبق استاندارد خمکاری میلگرد لازم است که قطر خم میلگرد از یک مقدار خاص کمتر نشود و این مقدار خاص برای هر سایز میلگرد متفاوت است. این مقادیر خاص شامل موارد زیر می شوند:

• کمترین قطر قلاب در میلگردهای سایز ۱۰ تا ۲۵ میلی متر باید ۶ برابر اندازه قطر خود میلگرد باشد.
• حداقل قطر قلاب برای میلگردهای سایز ۲۹ تا ۳۶ میلی متر باید ۸ برابر قطر میلگرد باشد.
• قطر قلاب در جهت میلگردهایی با زاویه ۴۳ تا ۵۷ باید حداقل ۱۰ برابر اندازه میلگرد باشد.

جدول طول خم میلگرد

در خمکاری میلگرد، میلگردها در طول و زاویه مشخصی خم می شوند. بنابراین نوع و اندازه این مقادیر باید توسط مهندسان و طبق نیاز سازه برآورد شود. محاسبه طول خم میلگرد بسیار ساده است. در ادامه جدول طول خم میلگرد را برای شما آورده ایم:

قطر میلگرد بر حسب میلی متر	حداقل قطر خم d
	فولاد نرمه s220	فولاد نیم سخت s400	فولاد سخت ۴۰۰ –s500
کمتر از ۲۸	db5	db5	db6
۲۸-۳۴	۵db	db6	db8
۳۶-۵۵	۷Db	Db10	Db10

نکات مهم در هنگام اجرای خمکاری میلگرد

پیشتر هم به این نکته اشاره کردیم که خمکاری میلگرد یکی از مهم ترین عملیات های ساختمان سازی است. بنابراین برای اجرای صحیح و اصولی این عملیات باید نکاتی رعایت شود که دانستن آن ها خالی از لطف نیست. برخی از نکات مهم که باید هنگام خم کاری میلگرد به آن ها توجه شود، عبارتند از:

• هنگام انجام این عملیات باید امنیت و حفظ سلامت نیروی کار رعایت شود. اپراتور یا نیروی انسانی که عملیات خمکاری را انجام می دهد باید از تمامی وسایل ایمنی مانند دستکش، کلاه و کفش ایمنی استفاده کند.
• دستگاه ها و ابزارهای خمکاری باید به صورت مداوم چک شده و سرویس شوند. در غیر این صورت امکان خرابی دستگاه و آسیب زدن به اپراتور وجود دارد.
• فراهم کردن نور کافی در کارگاه ها یا مکان های سربسته حین انجام عملیات خمکاری به شدت مهم است. در غیر این صورت امکان برش یا خمش نادرست میلگرد و آسیب به نیروی انسانی وجود دارد.
• انتخاب صحیح و مناسب دستگاه ها و ابزارآلات خم کاری برای خم کردن میلگردها اهمیت بسیار زیادی دارد، همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم برخی دستگاه های خمکاری برای میلگردهای با سایز بزرگ مناسب نیستند. 

جمع بندی

میلگردها از مهم ترین و پرکاربردترین قطعات فولادی هستند که در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرند. اما با توجه به اینکه این قطعات فولادی در ابعاد و اندازه های استاندارد تولید می شوند، گاهی قبل از استفاده باید دچار تغییراتی شوند. به این عملیات که منجر به تغییر شکل و قابل استفاده کردن میلگردها انجام می شود، خمکاری میلگرد می گویند. این خمکاری در انواع و اقسام روش ها و با ابزارهای گوناگونی انجام می شود. مثل هر عملیات ساختمانی دیگری، رعایت ضوابط و استانداردها هنگام خمکاری در میلگردها نیز اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل در این مطلب اصول و استانداردهای خم کاری میلگردها را بررسی کردیم و چند نکته برای اجرای صحیح و اصولی آن نیز بازگو کردیم. اگر شما نیز تجربه یا نظری در این زمینه دارید، خوشحال می شویم آن را با ما و سایر مخاطبان این صفحه به اشتراک بگذارید.